Paragrafen

Roerende woon- en bedrijfsruimteheffingen
Deze qua omvang bescheiden heffingen, zijn een tegenhanger van de onroerendezaakbelastingen. Het kenmerkende verschil is, zoals de naam van deze belastingen al doet vermoeden, dat zij zich richten op roerende zaken die bestemd zijn om duurzaam ter plaatse te blijven, zoals bedrijfsvaartuigen en woonboten. 
De hoogte van de heffing is gekoppeld aan de WOZ-waarde van die objecten. Net als de onroerendezaakbelastingen kennen ook deze belastingen drie tarieven.

Forensenbelasting
De forensenbelasting wordt geheven van een natuurlijke persoon die voor hemzelf of zijn gezin (meer dan) negentig dagen een gemeubileerde woning binnen de gemeente beschikbaar houdt (veelal een tweede woning). Bijkomende eis is, dat diegene geen hoofdverblijf houdt binnen de gemeente waar de woning is gelegen. De belasting is gekoppeld aan de hoogte van de WOZ-waarde van de woning. Dat is dezelfde waarde als wordt gebruikt voor de onroerendezaakbelastingen.

Toeristenbelasting
Met ingang van 1 januari 2021 is de toeristenbelasting ingevoerd. De toeristenbelasting is een algemene belasting en daarmee een algemeen dekkingsmiddel. 
De belasting is gebaseerd op de gedachte dat door personen die binnen de gemeentegrenzen verblijven en niet zijn ingeschreven in het BRP, maar wel gebruik maken van de (algemene) gemeentelijke voorzieningen, een bijdrage leveren aan deze algemene voorzieningen. De belasting moet dan ook worden gezien als een tegemoetkoming in de kosten van de gemeente voor de instandhouding van die voorzieningen. De belasting wordt verschuldigd voor het houden van verblijf met overnachting tegen vergoeding en wordt geheven van degene die verblijf biedt. Deze is dan op grond van regelgeving bevoegd de belasting te verhalen op de persoon of personen die verblijf houden.

Reclamebelasting
Deze belasting wordt geheven voor het doen van openbare aankondigingen (reclame-uitingen). Het tarief is een vast bedrag per jaar per vestiging. In de praktijk betalen voornamelijk de eigenaar/gebruikers van winkelruimten in het centrum van Dokkum deze belasting.  
Vanwege een overeenkomst met Stichting Ondernemersfonds Dokkum, wordt de jaarlijkse opbrengst onder aftrek van perceptiekosten (gemeentelijke kosten om deze belasting te heffen en te innen) uiteindelijk teruggegeven aan de Stichting. De gelden dienen dan te worden aangewend voor diverse promotionele activiteiten gericht op versteviging van de economische positie van de binnenstad van en haar winkelbestand.

Parkeerbelastingen
Deze belastingen worden geheven voor het parkeren van motorvoertuigen waar dat alleen tegen betaling is toegestaan. En voor de afgifte van een vergunning om op een betaalde plaats te mogen staan zonder de meter in werking te stellen. Het zogenoemde belanghebbende parkeren. 
De gemeente is vrij om de hoogte van de tarieven te bepalen. Dat geldt niet voor het tarief als niet of niet tijdig voor het parkeren is betaald. In dat geval ontvangt de houder van het kenteken een naheffingsaanslag (“parkeerbon”) waarvan de maximale hoogte wettelijk is vastgesteld. Voor het jaar 2025 is dat maximum € 78,80. 

Afvalstoffenheffing
De afvalstoffenheffing is een zogenaamde bestemmingsheffing. De opbrengst vloeit niet naar de algemene middelen, maar dient ter dekking van de kosten van afvalinzameling en –verwerking van huishoudelijke afvalstoffen. Het uitgangspunt is dat deze kosten inclusief de kosten van kwijtschelding volledig worden gedekt uit de opbrengst van de afvalstoffenheffing (100% kostendekking). In de tariefstelling wordt onderscheid gemaakt tussen een- en meerpersoonshuishoudens. Hiermee wordt invulling gegeven aan het principe “de vervuiler betaalt”.

Rioolheffing
De kosten voor het beheren en in stand houden van het rioolstelsel worden door middel van de rioolheffing verhaald op de gebruikers van woningen en niet-woningen die op dat stelsel zijn aangesloten. De gemeente heeft naast de zorgplicht voor gemeentelijk afval- en hemelwater ook de zorgplicht voor grondwater. De opbrengst van de rioolheffing, met als uitgangspunt 100% kostendekking (inclusief kosten van kwijtschelding) wordt gebruikt om de voorzieningen, die dienen voor de uitvoering van genoemde zorgplicht, te bekostigen. 

Leges
Voor elk van de belastingverordeningen waarbij sprake is van kostenverhaal, zoals de hiervoor aangehaalde verordeningen afvalstoffen- en rioolheffing, moet inzichtelijk worden gemaakt, dat de totale geraamde baten van de verordening niet uitgaan boven de totale lasten van de verordening. 
Deze opbrengstnorm ziet op de verordening in haar totaliteit, maar anders dan in bijvoorbeeld de Verordening rioolheffing of afvalstoffenheffing worden in de Legesverordening heel veel verschillende diensten van een tarief voorzien. Voorbeelden zijn paspoorten, rijbewijzen, huwelijksvoltrekkingen, omgevingsvergunningen, evenementenvergunningen en drank- en horecavergunningen. 

De diensten waarvoor leges worden geheven, zijn in de Legesverordening op samenhang geclusterd.
• Hoofdstuk 1 Algemene dienstverlening; 
• Hoofdstuk 2 Dienstverlening en besluiten in het kader van de Omgevingswet; 
• Hoofdstuk 3 Dienstverlening vallend onder de dienstenrichtlijn en niet vallend onder hoofdstuk 2

Onder hoofdstuk 1 vallen met name de legestarieven voor diensten van Burgerzaken (paspoorten, rijbewijzen en huwelijksvoltrekkingen). 
Onder hoofdstuk 2 vallen de legestarieven voor diensten die verleend worden in het kader van de Omgevingswet. 
Onder hoofdstuk 3 vallen de legestarieven voor diensten die uitsluitend verleend worden aan ondernemers zoals de vergunningen in het kader van de Alcoholwet, de evenementenvergunning en de vergunning voor seksbedrijven. 

Kruissubsidiëring
Binnen hoofdstuk 1 is kruissubsidiëring toegestaan. Zo mag bijvoorbeeld het tarief voor huwelijksvoltrekkingen meer dan kostendekkend worden vastgesteld ter compensatie van een niet kostendekkend tarief voor paspoorten.  Ook binnen hoofdstuk 2 is kruissubsidiëring toegestaan en ook tussen hoofdstuk 1 en 2. Niet kostendekkende tarieven voor de diensten die vallen onder hoofdstuk 1 mogen dus gecompenseerd worden door meer dan kostendekkende tarieven voor de omgevingsvergunning uit hoofdstuk 2. Op grond van de Europese Dienstenrichtlijn is binnen hoofdstuk 3 kruissubsidiëring niet toegestaan. Voor elk van de tarieven van die Titel geldt de norm van maximaal 100% kostendekking.

Kostendekking (ANG-model)
Met ingang van het jaar 2021 is besloten om voor hoofdstuk 1 tot en met 2 van de legesverordening de tarieven op een zodanig niveau vast te stellen dat (al dan niet met gebruikmaking van kruissubsidiering) ernaar wordt gestreefd dat 100% van de lasten wordt verhaald. Dit wordt niet voor hoofdstuk 3 toegepast omdat de effecten daarvan te veel op maatschappelijke en economische weerstand stuitten. 
Uitgangspunt voor de berekening van de lasten is het zogenoemde ANG-model. Ook voor het jaar 2025 is dat model leidend voor de in aanmerking te nemen geraamde lasten per hoofdstuk. 

Liggelden woonschepen en bedrijfsvaartuigen
Ofschoon de groep van belastingplichtigen in belangrijke mate dezelfde is als die voor de roerende woon- en bedrijfsruimteheffing, dient deze heffing toch een ander doel. De roerende woon- en bedrijfsruimte is een echte belasting zoals de onroerendezaakbelastingen. Daarmee zijn de middelen van die belasting vrij aanwendbaar.

De heffing liggelden woonschepen en bedrijfsvaartuigen is daarentegen een retributie, die dient tot verhaal van gemeentelijke kosten voor de instandhouding van ligplaatsen. De houder van de ligplaatsvergunning is belastingplichtig en betaalt per jaar een in de belastingverordening opgenomen vast bedrag.

Bruggelden
Onder de naam “bruggelden” wordt een recht geheven voor het door de gemeente openen en geopend houden van een brug voor het doorlaten van een vaartuig. Het gaat daarbij om een drietal in de belastingverordening nader aangeduide bruggen over de Dokkumer Ee. Afhankelijk van welke brug men passeert, variëren de tarieven per passage.

Lig- en staangeld pleziervaartuigen/campers
Op grond van deze belastingverordening worden rechten geheven van houders van pleziervaartuigen en campers die gebruik maken van respectievelijk lig- en standplaatsen die bij de gemeente in beheer en onderhoud zijn.  De heffing ziet hoofdzakelijk op passanten. Voor zover zij tevens nachtverblijf houden tegen vergoeding is ook toeristenbelasting verschuldigd. 
De hoogte van de heffing voor liggelden is afhankelijk van de lengte van het schip en de duur van het verblijf. Voor campers wordt steeds een vast bedrag per dag per standplaats in rekening gebracht.

Rioolaansluitrecht
Nog slechts zelden worden op fiscale wijze de kosten verhaald voor het aansluiten van bestaande panden op het gemeentelijke rioolnet. In die sporadische gevallen voorziet de verordening rioolaansluitrecht in een eenmalige heffing. De belasting wordt geheven van de aanvrager van de dienst.

Lijkbezorgingsrechten
Op basis van deze belastingverordening worden rechten geheven voor het gebruik van de gemeentelijke begraafplaatsen en de daarmee samenhangende diensten. Zowel het gebruik als de aard van de af te nemen diensten kennen veel verschijningsvormen, die in de bij de verordening behorende tarieventabel met naam en toenaam limitatief zijn genoemd.

Kwijtscheldingsbeleid
Met het hanteren van een kwijtscheldingsregeling geeft de gemeente een deel van zijn burgers de mogelijkheid om voor een lagere belastingaanslag in aanmerking te komen. De ruimte om een eigen gemeentelijk kwijtscheldingsbeleid te voeren is beperkt. De criteria waaraan kwijtscheldingsverzoeken getoetst worden, zijn op rijksniveau vastgesteld. Wel mogen gemeenten zelf bepalen van welke belastingen zij kwijtschelding verlenen en welk deel van de belastingaanslag wordt kwijtgescholden.

De aanslagen onroerendezaakbelastingen, afvalstoffenheffing en rioolheffing komen in principe voor kwijtschelding in aanmerking. De gemeente Noardeast-Fryslân maakt gebruik van de ruimst mogelijke normen voor kwijtschelding, te weten de 100% bijstandsnorm en 100% AOW-norm. 
Dit geldt tevens voor de vermogenstoets, waarbij ook de ruimst mogelijke extra vermogensvrijstelling gehanteerd wordt. 
Het totaalbedrag aan te verlenen kwijtscheldingen wordt geraamd op € 400.000. Dit totaalbedrag is nagenoeg gelijk toe te kennen aan de afvalstoffenheffing en ook rioolheffing.

Tarieven 2025

Rioolheffing (bedragen x 1.000 euro)

Lijkbezorgingsrechten (bedragen x 1.000 euro)

Leges (bedragen x 1.000 euro)

* op basis van een eerste kostenraming zijn de kosten en opbrengsten begroot. Bij de voorlopige aanname zijn de uitgangspunten van de opbrengsten van de eerste berekeningen aangehouden.  De leges worden nader gespecificeerd bij het aanbieden van de nieuwe legesverordening aan de raad.

Woonlasten huurder

Vergelijken woonlasten op basis van Atlas van de lokale belastingen
Elk jaar publiceert het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (Coelo) een onafhankelijk onderzoeksinstituut verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen, de zogenoemde Atlas van de lokale belastingen. Dat Atlas geeft jaarlijks een overzicht van de heffingen van gemeenten, provincies en waterschappen, waaraan wij voor het jaar 2024 de onderstaande tabellen hebben ontleend.
In die tabellen worden de gemiddelde woonlasten voor de eigenaar-bewoner en de huurder weergegeven, en ook de provinciale en landelijke rangorde voor wat betreft de meerpersoonshuishoudens. In het verlengde daarvan hebben wij, zowel in relatieve als absolute zin, de afwijkingen ten opzichte van het Friese gemiddelde weergegeven. Let wel: het gaat hierbij om de cijfers 2024. De cijfers 2025 zijn uiteraard pas in de loop van volgend jaar beschikbaar.

Woonlasten 2024 eigenaar - bewoner

De provinciale rangorde is in 2024 in vergelijk met 2023 iets gewijzigd. Van de 18 gemeenten binnen de provincie staat Noardeast-Fryslân op plek 10 (was 11). Nummer 1 heeft de laagste woonlasten (Ameland) en nummer 18 de hoogste (Achtkarspelen).

Woonlasten 2024 huurder

Ook voor de huurder met een meerpersoonshuishouden geldt, dat de provinciale positie in 2024 ten opzichte van 2023 is gewijzigd. Van plek 16 naar 11. Nummer 1 heeft de laagste woonlasten (Weststellingwerf) en nummer 18 de hoogste (Waadhoeke). 
Ook is de landelijk positie verbeterd. Daar is de gemeente in de rangorde van “goedkoopste” gemeenten gestegen van plek 249 naar plek 188.
De relatieve verschillen ten opzichte van het Friese gemiddelde worden steeds kleiner. De gemeente groeit langzaam naar het Friese gemiddelde toe.
 

Tabel 1: belangrijkste financiële risico's

Op basis van de ingevoerde risico's is een risicosimulatie in NARIS uitgevoerd. De risicosimulatie is toegepast omdat het reserveren van het maximale bedrag niet nodig is. De risico's zullen immers niet allemaal tegelijk en in hun maximale omvang optreden. Figuur 1 en Tabel 2 tonen de resultaten van de risicosimulatie.

Figuur 1: Uitkomsten kansverdeling

Tabel 2: Benodigde weerstandscapaciteit bij verschillende zekerheidspercentages

Uit de grafiek en de bijbehorende tabel volgt dat 90% zeker is dat alle risico's kunnen worden afgedekt met een bedrag van afgerond € 7.400.000. Dit wordt ook wel het benodigde weerstandscapaciteit genoemd. 

Netto Schuldquote/Netto schuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen
Hoe hoger de schuld hoe hoger de netto schuldquote. De netto schuldquote laat de verhouding zien tussen de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen van de gemeente en geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. Om inzicht te verkrijgen in hoeverre er sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel in- en exclusief doorgeleende gelden weergegeven.

De signaalwaarde voor de netto schuldquote bedraagt 130%. Bij deze signaalwaarde is sprake van een relatief hoge schuldendruk. Voor Noardeast-Fryslân kan vastgesteld worden dat er geen sprake is van een hoge schuldendruk, echter loopt deze wel op de komende jaren. 

Solvabiliteitsratio
De solvabiliteitsratio (= Eigen Vermogen/ Totaal Vermogen) geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Hoe hoger de solvabiliteitsratio, hoe weerbaarder de gemeente is.

Harde normen voor de waarde die de solvabiliteit zou moeten hebben, zijn er niet. De signaalwaarde voor de solvabiliteit bedraagt 5%, bij een lagere uitkomst heeft de gemeente een hoge schuldbelasting van het bezit. De Solvabiliteit van een gemeente is relatief laag doordat veel van de activa van de gemeente niet verhandelbaar is. Een solvabiliteit van rond de 20% is voor een gemeente goed te noemen. Om dit niveau vast te houden kan de Algemene reserve slechts beperkt aangewend worden, de raad heeft geen minimumniveau voor wat betreft de Solvabiliteit vastgesteld.

Grondexploitatie
Het kengetal grondexploitatie geeft aan hoe groot de grondpositie (waarde van de grond) is ten opzichte van de totale (geraamde) baten uit de exploitatie. Omwille van de vergelijkbaarheid van jaar op jaar is voor alle jaren uitgegaan van grondwaarden exclusief niet in exploitatie genomen gronden (zoals vanaf de jaarrekening 2016 voorgeschreven door het BBV).

Het lage percentage (meerjarig 3%) geeft aan dat de grondposities van de gemeente zeer beperkt zijn.

Structurele exploitatieruimte
Dit kengetal geeft aan hoe groot de structurele exploitatieruimte is, doordat wordt gekeken naar het saldo van de structurele baten en structurele lasten en dit saldo wordt afgezet tegen de totale baten.

Belastingcapaciteit: woonlasten meerpersoonshuishouden
De ruimte die een gemeente heeft om haar belastingen te verhogen wordt vaak gerelateerd aan de woonlasten. Het Coelo publiceert deze lasten ieder jaar in de Atlas van de lokale lasten. Onder de woonlasten worden verstaan de OZB en de rioolheffing en reinigingsheffing voor een woning met gemiddelde WOZ-waarde in die gemeente. De belastingcapaciteit van gemeenten wordt daarom berekend door de totale lasten woonlasten meerpersoonshuishouden in jaar “t” te vergelijken met het landelijke gemiddelde in jaar “t-1” in en uit te drukken in een percentage.

Het betekent dat de gemiddelde woonlasten voor een meerpersoonshuishouden in Noardeast-Fryslân onder het landelijk gemiddelde ligt. 

Renteontwikkeling
Een cruciale factor bij de uitvoering van het treasurybeleid is de verwachte rentebeweging. Onze renteprognose wordt opgesteld in samenwerking met verschillende financiële instellingen. Na een periode van historisch lage rentes, is de rente in 2022 aanzienlijk gestegen. Bij stabiele inflatiecijfers, waarbij de inflatie rond het doel van 2% blijft, zal de Europese Centrale Bank (ECB) doorgaans een neutraal monetair beleid handhaven. Dit betekent dat de ECB geen drastische wijzigingen in de rentetarieven of andere beleidsinstrumenten zal doorvoeren.

Kasbeheer
De gemeente Noardeast-Fryslân voert haar betalingsverkeer voornamelijk via de BNG Bank uit. Daarnaast wordt de Rabobank gebruikt voor het afstorten van contant geld en als service voor klanten. Het saldo op deze rekening wordt periodiek overgeboekt naar de BNG-rekening.

Met de BNG Bank is een financieringsovereenkomst afgesloten voor één jaar, die jaarlijks op 1 januari stilzwijgend wordt verlengd.

Bij de Rabobank is geen kredietfaciliteit beschikbaar. De gemeente Noardeast-Fryslân kan echter tot de kasgeldlimiet (8,5% van het totale budget) voor een bepaalde periode kortlopende leningen aangaan.

Schatkistbankieren
Schatkistbankieren voor decentrale overheden is wettelijk verankerd in de Wet FIDO en heeft als doel de EMU-schuld van de collectieve sector te verlagen. Omdat schatkistbankieren verplicht is, moeten decentrale overheden alle middelen die ze niet direct nodig hebben voor hun publieke taken in de schatkist onderbrengen. Er is echter een drempelbedrag van toepassing, afhankelijk van de financiële omvang van de decentrale overheid. Per 1 juli 2021 is deze drempel verhoogd van 0,75% van het jaarlijkse begrotingstotaal naar 2%, met een minimum van €1.000.000.

De overtollige middelen die de gemeente in de schatkist aanhoudt en op elk moment kan opnemen, worden vergoed met daggeldrente tegen het Eonia-tarief. 

Renterisicobeheer
De gemeente loopt renterisico wanneer nieuwe leningen moeten worden afgesloten (herfinanciering) of wanneer een renteherziening plaatsvindt. Om dit risico te beheersen, is in de wet FIDO een renterisiconorm vastgesteld. De renterisiconorm is ingevoerd om te voorkomen dat de rentelasten plotseling stijgen door aflossingen en het aangaan van nieuwe leningen. Voor gemeenten mag deze norm niet meer dan 20% van het begrotingsbedrag aan het begin van het begrotingsjaar bedragen. Hieronder volgt de berekening van de renterisiconorm.

In onderstaande tabel wordt het totaal aan renteherzieningen en aflossingen beoordeeld aan de hand van de renterisiconorm.

Uit bovenstaande berekening blijkt dat de gemeente Noardeast-Fryslân binnen de grenzen van de renterisiconorm blijft.

Kasgeldlimiet
De kasgeldlimiet (het bedrag waarvoor op basis van kortgeld financiering mag worden aangetrokken) bedraagt 8,5% van het gemeentelijke budget bij aanvang van het begrotingsjaar 2025. Het kasgeldlimiet is ingesteld om het renterisico bij kortlopende financieringen te beperken, omdat rentefluctuaties bij deze financieringen direct een aanzienlijke invloed hebben op de rentelasten. De kasgeldlimiet voor het jaar 2025 is € 15.372.000 (8,5% van € 180.847.000). 

Het is toegestaan om tijdelijk, gedurende drie opeenvolgende kwartalen, de kasgeldlimiet te overschrijden. In 2025 wordt de kasgeldlimiet naar verwachting niet overschreden.

Lening positie
De totale schuld van de gemeente per 31 december 2025 bedraagt € 58.311.000, waarvan aan derden is doorgeleend een bedrag van bijna € 2.949.000. In onderstaande tabel staat de lening portefeuille exclusief doorgeleende gelden.

Kredietrisico op verstrekte geldleningen
De gemeente staat borg voor een aantal geldleningen. Gezien het feit dat voor de meeste van deze leningen het Waarborgfonds Sociale Woningbouw garant staat, kan het directe risico als minimaal worden beschouwd. Het indirecte risico is wel aanwezig. Dit risico ontstaat wanneer een willekeurige landelijke woningcorporatie niet meer aan haar betalingsverplichting kan voldoen (denk hierbij aan Woningcorporatie Vestia) en het WSW-garantievermogen daalt tot beneden 0,25%, van het totale geborgde vermogen. Mocht dit voorkomen dan zullen de gezamenlijke gemeenten voor 50% van deze schuld (na uitputting van het garantievermogen en betaling van de directe schadegemeentes) verplicht zijn deze overblijvende schuld, via een renteloze lening te verstrekken. Het risico is dan in beginsel de rentederving op deze verstrekte lening. 

Renteverdeling
De rentekosten worden verdeeld aan de taakvelden op basis van een omslagrente. Hierbij worden de totale rentekosten eerst gecorrigeerd met de doorgeleende geldleningen en de toerekening aan de grondexploitaties. Het totaal toe te rekenen rente aan de taakvelden bedraagt € 1.915.000. Aan de taakvelden wordt doorberekend een bedrag van € 1.906.000, waardoor op de treasury door afrondingen een voordelig renteresultaat van € 9.000 ontstaat.

Renteschema

EMU-saldo
In 2004 hebben Rijk en medeoverheden afgesproken dat het EMU-tekort van medeoverheden maximaal -0,5% BBP mag bedragen. Deze beperking vloeit voort uit de Europese saldogrens van 0,3% BBP die geldt voor de volledige Nederlandse collectieve sector. Wanneer het saldo positief is, is er sprake van een vorderingenoverschot, als het saldo negatief is, spreekt men over een vorderingentekort. Er is voor 2025 sprake van een EMU-tekort. Onderstaande bedragen zijn x € 1.000.

Stand van zaken onderhoudsplannen kapitaalgoederen

In juni 2021 heeft de raad de nota kapitaalgoederen vastgesteld. In de nota kapitaalgoederen staat het beleidskader beschreven voor het onderhouden van de kapitaalgoederen inclusief de financiële consequenties. Ook zijn de vervangingsinvesteringen in beeld gebracht en zijn er voorzieningen ingesteld voor het groot onderhoud. De financiële consequenties zijn verwerkt in de begroting van 2022 en verder. 

In de tabel hieronder een weergave van de stand van zaken over de beleid/ beheerplannen.

De raad heeft bij het vaststellen van de Nota kapitaalgoederen, middels een amendement, besloten het onderhoudsniveau voor de wegen en voor het groen vast te stellen op het niveau Basis, voor de gebouwen conditiescore 4, voor de kunstwerken, straatverlichting en baggeren een instandhoudingsniveau te hanteren met als toelichting; 
Het voorgestelde onderhoudsniveau van bovengenoemde onderdelen minimaal op het huidige niveau instant te houden. Dit om kapitaalvernietiging tegen te gaan. Gedurende de volgende 4-5 jaar toewerken naar een basis-onderhoudsniveau om stapsgewijs het onderhoudsniveau laag te vervangen. Hiervoor middelen te reserveren die elders binnen de gemeentelijke financiën vrijkomen.
In de begroting 2022 en verder, zijn de financiële consequenties opgenomen voor onderhoudsniveau Basis voor wegen en voor onderhoudsniveau Laag voor Groen, voor de gebouwen het onderhoudsniveau conditiescore 4 en voor de kunstwerken en waterwegen een instandhoudingsniveau. 
Om binnen 4 jaar voor groen het kwaliteitsniveau van Laag naar Basis te brengen, zal onderzocht worden waar nog bezuinigd kan worden door bijvoorbeeld (groen)areaal om te vormen of af te stoten. Deze bezuiniging kan op andere plaatsen gebruikt worden om een hoger onderhoudsniveau te realiseren zodat bij het groen toegewerkt kan worden naar onderhoudsniveau Basis.
Dit wordt op de volgende wijze aangepakt: per dorp/ wijk de mogelijkheden in beeld te brengen waar bezuinigd kan worden door bijvoorbeeld omvorming. Bij het in beeld brengen van de mogelijkheden zal er ook gekeken worden naar mogelijkheden om de biodiversiteit te vergroten. De besparing die ontstaat te gebruiken om op andere plaatsen de onderhoudskwaliteit te verhogen. De voorstellen zullen besproken worden met de dorpen/ wijken. Met de periodieke beeldkwaliteit schouw zullen de effecten hiervan in beeld worden gebracht.

Onderhoud verhardingen
Een maal per 2 jaar wordt er een visuele weginspectie uitgevoerd ten behoeve van het vaststellen van het groot onderhoud. De inspectiegegevens worden ingebracht in een geautomatiseerd wegbeheersysteem. De onderhoudsstrategieën voor de wegverhardingen zijn gestoeld op de landelijk toegepaste methodiek (gedragsmodellen) van het CROW (kenniscentrum voor verkeer, vervoer en infrastructuur). 
Binnen de uitvoering van het onderhoud is een tweedeling aangebracht tussen groot en klein onderhoud. Het klein onderhoud wordt uitgevoerd door het cluster Gemeentewurk en het groot onderhoud wordt uitbesteed aan aannemers. Het klein onderhoud aan verharding betreft het herstel van elementenverhardingen. Dit klein onderhoud wordt uitgevoerd naar aanleiding van eigen constatering, na meldingen van burgers/ bedrijven of na opmerkingen die worden gemaakt tijdens het schouwen van de openbare ruimten. 
Het groot onderhoud is via onderhoudsbestekken door aannemers uitgevoerd onder regie van Cluster Iepenbiere Romte. 

Onkruidbestrijding op verhardingen
De onkruidbestrijding op verharding binnen de bebouwde kom is uitbesteed aan een aannemer. Cluster Gemeentewurk geeft uitvoering aan de onkruidbestrijding op verhardingen buiten de bebouwde kom, rondom het gemeentehuis en gemeentewerven en op begraafplaatsen.

Onderhoud Openbare verlichting 
Inspectie of schouw van de openbare verlichting vindt niet (meer) plaats. Storingen worden opgelost op basis van meldingen (piepsysteem). De vervangingen van masten en armaturen geschiedt op basis van leeftijd. Met de nota kapitaalgoederen is de vervangingsbehoefte in beeld gebracht. 

Onderhoud openbaar groen

Het onderhoud van openbaar groen wordt voor het grootste deel uitgevoerd door het Cluster Gemeentewurk. 
Onderhoudswerkzaamheden bestaan in hoofdzaak uit schoffelen, spitten, snoeien, maaien, bemesten, inboet, onkruidbestrijding, mollenbestrijding, doorspuiten drains, onderhoud bestrating, onderhoud hekwerken/rasters, reconstructie en onderhoud (bos)plantsoen. Een groot deel van de eenvoudige repeterende groenonderhoudswerkzaamheden wordt verricht door gedetacheerde medewerkers van Dokwurk. 
Gemeentewurk verzorgt ook het maaien van de bermen buiten de bebouwde kom. Een deel van de bermen wordt ecologisch beheerd, al dan niet met behulp van derden (aannemer/ lokale boeren). 

Komende jaren is het de bedoeling om een groot deel van de bermen ecologisch te gaan beheren. Deze taken worden beleidsmatig ondersteund door Cluster Iepenbiere Romte net als het hekkelen buiten de bebouwde kom en grootschalige groen vervangingen/investeringen. 

Groen en speelvoorzieningen
Het dagelijks onderhoud van het openbaar groen wordt volgens onderhoudsschema’s op het vastgestelde onderhoudsniveau onderhouden. Het onderhoudsniveau wordt geborgd via een doorlopende kwaliteitsschouw van de openbare ruimte waardoor tijdig kan worden bijgestuurd. Het groot onderhoud en de vervangingen worden uitgevoerd naar aanleiding van cyclische inspecties. De speeltoestellen worden viermaal per jaar geïnspecteerd. Aan de hand van deze inspecties wordt onderhoud uitgevoerd en worden speeltoestellen en veiligheidsondergronden vervangen. De financiering van het plaatsen van nieuwe toestellen (vervanging) wordt verzorgd door de speeltuincommissie, dorpsbelang of door de wijkraad. Dit in verband met het verkrijgen van subsidie. 

Onderhoud kunstwerken

Voor de beweegbare bruggen, grote vaste bruggen en de kademuren is er een vast onderhoudsschema voor schilderwerk en kleine reparaties. Jaarlijks worden alle beweegbare bruggen geïnspecteerd. Uit deze inspectie wordt een planning opgesteld voor het groot onderhoud en de vervanging.
Het Cluster Iepenbiere Romte verzorgt de beleidsmatige ondersteuning van het onderhoud van kunstwerken. Daarnaast verzorgt zij het groot onderhoud. Dagelijks onderhoud en kleine reparaties worden verzorgd door het Cluster Gemeentewurk.

Onderhoud rioleringen
Het dagelijks beheer en onderhoud aan de riolering wordt uitgevoerd door het Cluster Gemeentewurk. Grootschalig onderhoud, inspectie en vervangingen worden gerealiseerd door het Cluster Iepenbiere Romte. Ook verzorgt het Cluster Iepenbiere Romte de beleidsmatige aspecten en bewaakt het hydraulisch en hygiënisch functioneren van de riolering. Het dagelijks onderhoud bestaat uit een groot aantal werkzaamheden waaronder; legen van straat en trottoirkolken, reinigen van leidingen, vegen van goten, inspectie en onderhoud van pompen en gemalen, reparatie van kleinere lekkages, etc. Vrijkomend slib uit onderhoud werkzaamheden wordt afgevoerd naar Omrin. Groot onderhoud aan en vervangingen van de riolering wordt uitgevoerd op basis van inspecties van het riool. Inspectie gegevens worden bijgehouden in een beheersysteem op basis waarvan jaarlijks het vervangingsprogramma wordt opgesteld. Naast vervangingen worden ook optimalisaties doorgevoerd. Hierbij valt te denken aan het ombouwen van verbeterd gescheiden stelsels en hydraulische aanpassingen van het stelsel en het afkoppelen van regenwater.

Onderhoud waterwegen
Voor het hekkelen van waterwegen (betreft voornamelijk bermsloten) wordt getracht zo veel mogelijk afspraken te maken met eigenaren van aanliggende percelen waarbij de gemeente hekkelt en de eigenaren van de aanliggende percelen het hekkelmateriaal ontvangt. In een aantal gevallen zijn er hekkelcontracten met de aanliggende grondeigenaar afgesloten. In deze gevallen wordt de gehele sloot gehekkeld door de aanliggende eigenaar tegen een bepaalde vergoeding. 

Overdracht stedelijk water
Wetterskip is waterbeheerder voor alle het stedelijk water (binnen de bebouwde kom). Gemeente voert wel dagelijks/ jaarlijks onderhoud uit (hekkelen) aan hoofd- en secundaire watergangen voor het Wetterskip en krijgt de kostprijs hiervan vergoed. Baggeren van hoofd- en secundaire watergangen onder OSW is voor het Wetterskip. Voor vijvers binnen de bebouwde kommen ontvangt de gemeente jaarlijks een vast bedrag om jaarlijks te hekkelen/ maaien (indien noodzakelijk) en om periodiek te baggeren. 

Onderhoud onderwijsgebouwen
Voor het onderhoud aan de schoolgebouwen is een meerjarig onderhoudsplan met de schoolbesturen opgesteld. Door een wetswijziging zijn de taken en budgetten voor het buitenonderhoud en aanpassingen van schoolgebouwen per 2015 overgeheveld van de gemeente naar de schoolbesturen. Door deze wijziging wordt de gemeente gekort op de algemene uitkering en komt de verplichting van het onderhoud voor de schoolgebouwen te vervallen.

Onderhoud sportaccommodaties
De gebouwen voor sportaccommodaties in de gemeente Noardeast-Fryslân, die in eigendom zijn van de gemeente, vallen onder het meerjarig planmatig onderhoudsprogramma.

Vijfmaal per jaar wordt er een beeldkwaliteit schouw uitgevoerd volgens de CROW-publicatie 223. Deze beeldkwaliteitsschouw heeft betrekking op groen en wegen. Bij deze schouwrondes worden er op willekeurig gekozen plaatsen geïnspecteerd waarbij wordt gekeken naar wat de beeldkwaliteit is ten opzichte van de vastgestelde kwaliteit. Naast beeldkwaliteit worden er ook technische inspecties uitgevoerd. De beeldkwaliteit zegt nog niets over de technische kwaliteit.
Het uitgangspunt van het beheren van de kapitaalgoederen is een cyclische aanpak mede gebaseerd op het Besluit Begroten en Verantwoorden (BBV) 
Het Cluster Gemeentewurk voert een groot deel van de werkzaamheden uit die invloed hebben op de beeldkwaliteit. In 2018 is er begonnen met een inhaalslag met het planmatig groot snoeionderhoud bij bosplantsoenen en heesters. In 2024 zal verder worden gekeken hoe uitvoeringsprocessen beter afgestemd kunnen worden op het vastgestelde integrale kwaliteitsbeeld.

Onze positie op de arbeidsmarkt – “employer branding”
De ontwikkelingen op de arbeidsmarkt maken het noodzakelijk de arbeidsmarktpositie van onze gemeente te versterken. De in 2023 gestarte voorbereidingen zijn in 2024 tot uitvoering gekomen. De focus in 2025 ligt voornamelijk op het uitvoeren en implementeren van de beeldcampagne arbeidsmarktcommunicatie met de volgende doelen:

Extern gaan we meer naar buiten als aantrekkelijk werkgever, en ons onderscheiden van andere lokale overheden op het gebied van arbeidsmarkt profilering. Onze unieke identiteit willen we breed en vol trots uitdragen. We zijn een aantrekkelijke werkgever en dat mag gezien worden. Op deze manier vergroten we de respons op het gebied van vacatures en verbeteren we de kwaliteit van deze response. Intern versterken we de hechting van medewerkers aan het werkgeversmerk gemeente Noardeast-Fryslân. We willen dat medewerkers trots zijn op hun werkgever en dit uitdragen in hun eigen sociale kring. Goede medewerkers moeten we behouden, we streven naar de ultieme relatie tussen werkgever en werknemer. Het gevoel van trots, daar moet deze campagne aan bijdragen. Dit gaan we vormgeven door het implementeren van de aantrekkelijke beeldcampagne waarin het echte verhaal verteld wordt vanuit de unieke identiteit van de gemeente, gedragen door herkenbare gezichten van de organisatie. Hierbij kan concreet gedacht worden aan:
- Het finaliseren van een videoserie voor de inzet op social media (Facebook, Instagram, LinkedIn en de gemeentepagina)
-  Het implementeren en door ontwikkelen van de gemeentepagina ''werken bij"
- Het implementeren van een sociale media strategie voor (moeilijk in te vullen) vacatures
- Ontwikkeling van een strategie voor schoolbezoeken en externe profilering buiten de website om.

Ziekteverzuim
Een belangrijke factor in de beschikbare personele capaciteit is en blijft het ziekteverzuim. Het ziekteverzuimpercentage heeft zich als volgt ontwikkeld:

We zien in 2024, na de ontvlechting en met een stabiele organisatie, een verdere daling van het verzuim. Door stevig in te zetten op een goede verzuimbegeleiding door verschillende trainingen én het aanbieden van (tijdelijk) passend werk verlagen we de werkhervattingsdrempel wat een gunstige invloed heeft op de hoogte en duur van het verzuim. Op basis van deze kennis en gegevens wordt er in het laatste kwartaal geen grote stijging verwacht.

Ontwikkelagenda control

Naast focus op rechtmatigheid zal de komende jaren ook de verdere beheersing van de processen binnen de organisatie op de agenda staan van Concerncontrol. Leidraad hierbij is het groeimodel, waarbij het groeien naar concern breed ‘in control zijn’ centraal staat. Het voorname doel hierbij is het risicobewust maken van de gehele organisatie. 

Middels control platforms gaat Concerncontrol gesprekken aan met de afdelingen om risico’s en beheersmaatregelen in kaart te brengen en om wijzigingen in de processen, wet- en regelgeving, systemen en beleid vast te stellen. Een belangrijke eerste stap hierbij is het verder in kaart brengen van processen middels procesbeschrijvingen, om de administratieve organisatie en interne beheersing (AO/IB) op orde te krijgen. 

De ambitie is om meer proces- en systeemgericht te gaan controleren ten opzichte van gegevensgericht. Daarnaast zal er meer worden ingezet op themagerichte controles, waarbij een roulatiesysteem tussen processen zal worden gehanteerd. 

Collegeverklaring financiële rechtmatigheid

Sinds 2024 dient het college van BenW zelf een rechtmatigheidsverantwoording af te leggen. Dit is onderdeel van de jaarrekening. Het college legt hierbij rechtstreeks verantwoording af aan de gemeenteraad over de rechtmatigheid van het gevoerde beleid. De uitgangspunten hiervan zijn opgenomen in de financiële verordening van de gemeente. Concerncontrol heeft hierbij een onafhankelijke toetsende rol en bereidt de collegeverklaring voor. 

Bij toetsing van de rechtmatigheid vormt het begrotingscriterium een belangrijk toetsingscriterium.  Conform artikel 28 van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) dienen overschrijdingen (en onderschrijdingen) van zowel de baten als de lasten ten opzichte van de begroting na wijziging bij het overzicht van baten en lasten in de jaarrekening te worden toegelicht. Ook begrotingsonrechtmatigheden die binnen de door de Raad vastgestelde beleidskaders passen, worden opgenomen in de rechtmatigheidsverantwoording (voor zover de verantwoordingsgrens voor afzonderlijk fouten of onduidelijkheden is overschreden). 

Fraude
Fraude is het opzettelijke misleiden om een onrechtmatig of onwettig voordeel te behalen ten koste van de gemeente. Deze handelingen worden verricht door personen binnen de gemeente. Een voorbeeld is het betalen van valse facturen. Tijdens de control platforms wordt hier aandacht aan besteed en de risico’s per proces geïdentificeerd. Er is nog geen specifieke aanpak gericht op frauderisico’s en fraudebeheersing en/of beleid opgesteld. 

Integriteit
In onze organisatie staat integriteit centraal. In 2025 zullen we regelmatig via ons Intranet NOA, informatie over integriteit delen en zo de verschillende aspecten van integriteit belichten. Informatie die wij onder de aandacht brengen gaan over ethisch handelen, vertrouwelijkheid en belangenverstrengeling. Daarnaast wordt integriteit in 2025 een agendapunt in diverse overleggen, waaronder werkoverleggen en ODC. Dit zorgt ervoor dat integriteit niet alleen een begrip blijft, maar meer actief bespreekbaar wordt in de dagelijkse praktijk. 
Voor nieuw personeel is bewustwording van integriteit belangrijk. Bij de aanstelling wordt integriteit structureel besproken. Alle nieuwe medewerkers moeten een geheimhoudingsverklaring ondertekenen en een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) overleggen. Bovendien wordt het onderwerp nevenwerkzaamheden en neventaken standaard besproken bij de indiensttreding om eventuele belangenconflicten te voorkomen in de toekomst. Eens per kwartaal organiseren we eed- en beloftebijeenkomsten, waarbij integriteit een vast onderdeel van de agenda is. Deze bijeenkomsten benadrukken het belang van integriteit en de bewustwording bij de nieuwe medewerker. In 2025 zullen we wederom extra aandacht besteden aan ons leerplatform Us Akademy. Hier bieden we leerlijnen aan o.a. over respectvol gedrag op de werkvloer en financiële weerbaarheid. 

Voldoen aan de wettelijke bepalingen 

In artikel 3.3 zijn 17 verschillende categorieën omschreven. De informatie van de betreffende categorieën moeten op een bepaald moment openbaar zijn. Per categorie is een werkdefinitie opgesteld waaraan een bestuursorgaan moet voldoen. De eerste 5 categorieën hebben de datum 1 november 2024 gekregen om klaar te zijn. De overige categorieën hebben nog geen datum, maar al wel een planning volgens tranches.  
Verder is er de inspanningsverplichting om wat eenvoudig openbaar gemaakt kan worden, deze informatie al direct beschikbaar te stellen. 

Communicatie voor verhogen bewustwording onder medewerkers van de gemeente
De communicatie wordt onderverdeeld in meerdere speerpunten. Ten eerste willen we dat de opstellers van documenten zich bewust zijn dat de burger meekijkt. Dus bij het opstellen van een tekst wordt eenvoudig en helder geschreven. Daarnaast worden persoonsgegevens op zo weinig mogelijk plaatsen in het document gebruikt, zodat we niet veel tekst hoeven af te schermen. (sjablonen en cursus B1 schrijven) 

Daarnaast willen we de informatie “goed archiveren, anonimiseren en eventueel publiceren” onder de aandacht brengen. Hoe archiveer je de stukken correct en wat betekent dit voor de medewerker. 
We zetten in op het waarom, wat en hoe. Het doel van de Wet open overheid goed doorgeven. Waarom doen we dit en wat levert ons dit op? Wat betekent dit voor ons? En Hoe passen we dit toe?

De ICT kant van informatiehuishouding en publicatiemogelijkheden 
Hoe slaan we gegevens op zodat we de documenten sneller vinden. Dit helpt niet alleen het actief publiceren, maar ook de interne samenwerking. Moeten hier nog correcties uitgevoerd worden? Daarnaast hebben we straks een platform nodig voor het publiceren van documenten.

Informatiehuishouding op orde
Gemeente Noardeast-Fryslân heeft een impactanalyse uitgevoerd. Onderdeel van de impactanalyse is het vaststellen van het ambitieniveau voor de gemeente Noardeast-Fryslân. Dit is vastgesteld op ambitieniveau 3 met een doorgroei naar ambitieniveau 2. Ambitieniveau 3 is openbaar maken wat wettelijk verplicht is en datgene wat toegevoegde waarde biedt. Ambitieniveau 2 is alles actief openbaar maken, tenzij er wettelijke uitzonderingsgronden van toepassing zijn. 

Beleidskader
Uit de definitie van een verbonden partij in het Besluit begroting en verantwoording blijkt dat sprake móet zijn van een financieel belang én een bestuurlijk belang. Als het alleen om een financieel belang of alleen om een bestuurlijk belang gaat, dan is er geen sprake van een verbonden partij. 

Overige belangrijke bepalingen zijn:
•    Artikel 5 BBV schrijft voor dat verbonden partijen niet geconsolideerd worden in de begroting en in de jaarstukken;
•    Artikel 8 lid 3 BBV schrijft voor dat de betrokkenheid van verbonden partijen bij de realisatie van de doelstellingen binnen een programma, moet worden opgenomen in het betreffende programma;
•    Artikel 9 lid 2 BBV meldt dat verbonden partijen verplicht moeten worden opgenomen in een aparte paragraaf verbonden partijen. Deze is daarmee onderdeel van de beleidsbegroting en het jaarverslag.

Soorten verbonden partijen
Er zijn twee soorten verbonden partijen, namelijk de publiekrechtelijke verbonden partij en de privaatrechtelijke verbonden partij.
•    Publiekrechtelijke verbonden partij
Bij de publiekrechtelijke verbonden partij gaat het om een samenwerking tussen overheden. Een dergelijke partij is opgericht op basis van de Wet gemeenschappelijke regelingen. Daarin regelen de deelnemende overheden onderling de vertegenwoordiging en de financiële aansprakelijkheid van de deelnemers. In het geval een gemeenschappelijke regeling niet meer aan zijn verplichtingen voldoet, dan zijn deelnemende partijen gezamenlijk verantwoordelijk voor een negatief saldo dat ontstaat. 

•    Privaatrechtelijke verbonden partij
Van een privaatrechtelijke verbonden partij is sprake als er wordt samengewerkt tussen overheden onderling of tussen overheden en private partijen. De samenwerking is in dat geval geregeld op basis van het Burgerlijk Wetboek. Bij privaatrechtelijke verbonden partijen wordt onderscheid gemaakt in:

-    verenigingen
-    commanditaire vennootschappen en onderlinge waarborgmaatschappijen;
-    naamloze vennootschappen;
-    besloten vennootschappen of stichtingen.

Voorschriften volgens BBV
In artikel 15 van het Besluit begroting en verantwoording staat welke informatie er bij de begroting en jaarrekening moet worden gepubliceerd. Het gaat dan om:
•    De visie op en de beleidsvoornemens over verbonden partijen; zie programma’s.
•    de lijst van verbonden partijen die wordt onderverdeeld in:
-    gemeenschappelijke regelingen;
-    vennootschappen en coöperaties;
-    stichtingen en verenigingen;
-    overige verbonden partijen.
In de lijst zal per verbonden partij de volgende informatie worden opgenomen:
•    de wijze waarop de gemeente een belang heeft;
•    het verwachte belang van de gemeente aan het begin en het einde van het begrotingsjaar;
•    de verwachte omvang van het eigen en vreemd vermogen aan het begin en het einde van het begrotingsjaar;
-    de verwachte omvang van het financieel resultaat;
-    de eventuele risico’s.

Risico’s
Bij elke verbonden partij is een kopje opgenomen van het risico dat de verbonden partij vormt voor de gemeente. Doet zich een risico voor dan is dit bij de verbonden partij vermeld. Geen risico komt tot uitdrukking in een plat streepje - .

Verbonden partijen
Volgens de regelgeving vanuit de commissie BBV-artikel 15 BBV lid 1 b geven we de bovenstaande informatie schematisch weer, in een lijst van verbonden partijen.
De gemeente heeft de volgende verbonden partijen:
•    Gemeenschappelijke regelingen;
-    GR Samenwerking Noardeast-Fryslân en Leeuwarden
-    GR Veiligheidsregio Fryslân
-    GR Sociaal Domein Fryslân
-    GR Welstandszorg Hûs en Hiem
-    GR Fryske Utfieringstsjinst Milieu en Omjouwing (FUMO)
-    GR Dokwurk
-    GR Mobiliteitsburo Noardeast-Fryslân
-    GR Recreatieschap de Marrekrite

•    Vennootschappen en coöperaties;
-    NV Kabeltelevisie Noordoost Friesland
-    Exploitatiemaatschappij Havencomplex Lauwersoog BV
-    NV Stedin groep
-    Afvalsturing Friesland NV(Omrin) (verwerken van afval)
-    Bank Nederlandse Gemeenten
-    Coöperatie Openbare Verlichting & Energie Fryslân u.a.

•    Stichtingen en verenigingen;
-    Stichting monumentenbehoud

-    IJswegencentrale Oostergo
-    Vereniging van Nederlandse Gemeenten
-    Vereniging van Friese Gemeenten
-    Vereniging van Waddenzeegemeenten

•    Overige verbonden partijen;
-    Geen

Juridische status: Gemeenschappelijke regeling met openbaar lichaam

Programma’s: 1 Ynwenner en Bestjoer en 3 Soarch en Wolwêzen

Openbaar en wijze van belang:
Openbaar belang:
De Veiligheidsregio Fryslân is een gemeenschappelijke regeling per 1-1-2014 van alle Friese gemeenten en verzorgt de wettelijke taken op het gebied van veiligheid en gezondheid voor de inwoners van de provincie Fryslân. Activiteiten betreffen o.a. publieke gezondheidszorg, brandweerzorg, geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen, en het beheer van een gemeenschappelijke meldkamer, het zijn van een platform voor samenwerking voor geallieerde diensten en partners etc.

Wijze van belang:
•    Bestuurlijk belang: 
-      Het algemeen bestuur van de regio bestaat overeenkomstig art. 11, lid 1 van de wet, uit de burgemeesters van de deelnemende gemeenten;
-      Het dagelijks bestuur bestaat uit:
a.    de voorzitter van het algemeen bestuur;
b.    de voorzitter van de agendacommissie Gezondheid en een lid aan te wijzen uit en door de agendacommissie Gezondheid;
c.    de voorzitter van de agendacommissie Veiligheid en een lid aan te wijzen uit en door de agendacommissie Veiligheid.
De agendacommissie is een bestuurscommissie volgens art 25 Wgr.

•    Financieel belang (art 5 centrumregeling):
Voor de verdeling van de kosten wordt als verdeelsleutel gehanteerd het aantal inwoners van de gemeenten volgens de door het Centraal Bureau voor de Statistiek openbaar gemaakte bevolkingscijfers per 1 januari van het jaar, voorafgaande aan dat, waarvoor de bijdrage verschuldigd is. De deelnemende gemeenten dragen er zorg voor dat de regio te allen tijde over voldoende middelen beschikt om aan zijn verplichtingen te kunnen voldoen.

Financieel belang:

Omvang financieel resultaat: Begroting 2025: 0

Risico’s (kwantificeerbaar of niet-kwantificeerbaar): -

Juridische status: Gemeenschappelijke regeling met centrumgemeente

Programma’s: 3 Soarch en Wolwêzen

Openbaar en wijze van belang:
Openbaar belang:
Alle Friese gemeenten zijn een centrumregeling samenwerking Sociaal Domein Fryslân 2018 aangegaan met als centrumgemeente de gemeente Leeuwarden. Het doel is de beleidsvoorbereiding ten behoeve van de wettelijke taken op terrein van jeugdzorg, maatschappelijke ondersteuning en participatie en de inkoop ten behoeve van wettelijke taken op het terrein van jeugdzorg en maatschappelijke ontwikkeling doelmatig en kwalitatief hoogwaardig te organiseren met de Friese gemeenten. Bij raadsbesluit van 15 december 2021 is de centrumregeling opnieuw vastgesteld.

Wijze van belang:
•    Bestuurlijk belang: 
-      De gemeente Leeuwarden is een centrumgemeente als bedoeld in art 8 lid 4 Wet gemeenschappelijke regelingen.
-      De centrumgemeente wordt mandaat, volmacht en machtiging verleend door de gastgemeenten om de taken op het terrein van het sociaal domein, waaronder o.a. WMO, Jeugdwet, Participatiewet, namens de gastgemeenten uit te voeren, volgens de bepalingen in de gemeenschappelijke regeling.

•    Financieel belang:
De kosten voor de dienstverlening bestaan uit kosten voor instandhouding en kosten voor taakuitvoering. De kosten voor instandhouding worden onder gemeenten verdeeld op basis van inwoneraantal van elke gemeente met peildatum 1 januari van jaar t-1. De kosten voor uitvoering van taken worden verdeeld onder gemeenten op basis van het percentuele aandeel dat een gemeente toekomt in het totaal van aantallen cliënten op basis van de Jeugdwet, zoals meest recentelijk vastgesteld door het Centraal Bureau voor Statistiek, op peildatum 1 januari van jaar t-1. Dit geldt voor zowel de uitvoering van taken in het kader van de verplichte wettelijke samenwerking als voor de vrijwillige samenwerking voor de Jeugdwet. De totale kosten worden nagecalculeerd en volledig doorberekend aan de deelnemende gemeenten.

Financieel belang:

Omvang financieel resultaat jaarrekening: 0

Risico’s (kwantificeerbaar of niet-kwantificeerbaar): -

Juridische status: Gemeenschappelijke regeling met openbaar lichaam

Programma’s: 5 Wenjen en omjouwing

Openbaar en wijze van belang:
Openbaar belang:
Het voorzien van de gemeenten in de welstandsadvisering als bedoeld in de Woningwet en advisering over toepassing van de Monumentenwet.

Wijze van belang:
•    Bestuurlijk belang: 
-      Het algemeen bestuur bestaat uit zoveel leden als het aantal deelnemende gemeenten bedraagt.
-      De raden wijzen hetzij hun voorzitter, hetzij een wethouder van hun gemeente als lid en als plaatsvervangend lid aan.
-      Op grond van artikel 13 van de gemeenschappelijke regeling wordt het dagelijks bestuur benoemd uit het algemeen bestuur.

•    Financieel belang:
-      De gemeente is aansprakelijk voor de financiële tekorten bij Welstands-zorg Hûs en Hiem. Bekostiging geschiedt via een jaarlijkse bijdrage op begrotingsbasis en rekeningbasis.

Financieel belang:

Omvang financieel resultaat: Jaarrekening 2022 x € 1000: -/- 109

Risico’s (kwantificeerbaar of niet-kwantificeerbaar): -

Juridische status: Gemeenschappelijke regeling met openbaar lichaam

Programma’s: 5 Wenjen en omjouwing

Openbaar en wijze van belang:
Openbaar belang:
De FUMO is bedoeld voor de uitvoering van taken en bevoegdheden ten behoeve van de deelnemers op het gebied van het milieu- en omgevingsrecht in ruime zin in het algemeen en de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht in het bijzonder. Alsmede taken en bevoegdheden op het terrein van vergunningverlening, handhaving en toezicht op grond van de in artikel 5.1 van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht.
Het openbaar lichaam heeft de volgende taken:
•    basistakenpakket: het ten behoeve van de deelnemers uitvoeren van adviserende, voorbereidende en uitvoerende taken die behoren tot het zogenoemde basistakenpakket, zoals opgenomen in Bijlage 1 van de gemeenschappelijke regeling FUMO 2017.
•    aanvullend takenpakket (facultatief): het ten behoeve van de deelnemers uitvoeren van niet tot het basistakenpakket behorende adviserende, voorbereidende en uitvoerende taken op het terrein van het milieu- en omgevingsrecht, voor zover de betreffende deelnemer daartoe een besluit heeft genomen;
•    adviserende en voorbereidende taken t.b.v. bezwaarprocedures, administratief beroepsprocedures en rechtsgedingen;
•    de advisering over en voorbereiding van besluiten op grond van de Wet openbaarheid van bestuur;
•    het adviseren over en ontwikkelen van strategische en operationele beleidskaders op het terrein van het milieu- en omgevingsrecht;
•    het in stand houden van een Milieualarm-nummer.

Wijze van belang:
•    Bestuurlijk belang: 
-    Gedeputeerde staten wijzen uit hun midden twee leden aan van het algemeen bestuur;
-    De deelnemers ( de colleges van burgemeester en wethouders, het dagelijks bestuur van Wetterskip Fryslân) wijzen elk uit hun midden één lid aan van het algemeen bestuur;
-    Het dagelijks bestuur bestaat uit vijf leden, de voorzitter inbegrepen, door en uit het algemeen bestuur aan te wijzen.

•    Financieel belang:
-    De kosten van het basispakket wordt toegerekend op basis van het aantal inrichtingen maal een bedrag per type inrichting;
-    De kosten van de overige taken worden toegerekend op basis van de totale inzet van personeel in uren maal een uurtarief.

Financieel belang:

Omvang financieel resultaat: Begroting 2025 :0 

Risico’s (kwantificeerbaar of niet-kwantificeerbaar): -

Juridische status: Gemeenschappelijke regeling met openbaar lichaam voor Dantumadiel en de gemeente Noardeast-Fryslân 

Programma’s: 3 Soarch en Wolwêzen en 6 Iepenbiere Romte

Openbaar en wijze van belang:
Openbaar belang:
Het openbaar lichaam behartigt de gemeenschappelijke en afzonderlijke belangen van de deelnemende gemeenten op het gebied van gesubsidieerde arbeid en (arbeids)re-integratie van de doelgroepen die vallen onder de Participatiewet en de Wet Sociale Werkvoorziening.

Wijze van belang:
•    Bestuurlijk belang: 
-     Het algemeen bestuur bestaat uit twee leden per deelnemende gemeente. De gemeenschappelijke regeling is door de colleges van burgemeester en wethouders aangegaan.
-     Het dagelijks bestuur, door en uit het algemeen bestuur gekozen, is zodanig samengesteld dat elke deelnemende gemeente is vertegenwoordigd, waaronder begrepen de voorzitter en een eventueel lid/eventuele leden buiten de kring van het algemeen bestuur

•    Financieel belang:
-     Iedere deelnemende gemeente verbindt zich in beginsel om de volledige rijksmiddelen (inclusief eventueel bijzondere subsidiecomponenten), voor zover deze zijn bedoeld voor de realisatie van de in artikel 3 van de gemeenschappelijke regeling aan het openbaar lichaam opgedragen taken en de gemeentelijke bijdrage op basis van de begroting, op tijd en onverkort te voldoen aan het openbaar lichaam.
-     De deelnemende gemeenten zullen echter steeds zorg voor dragen dat het openbaar lichaam te allen tijde over voldoende middelen beschikt om aan al zijn verplichtingen richting derden te voldoen.

Financieel belang:

Omvang financieel resultaat: Begroting 2025: 0

Risico’s (kwantificeerbaar of niet-kwantificeerbaar): -

Juridische status: Gemeenschappelijke regeling met bedrijfsvoeringsorganisatie

Programma’s: 3 Soarch en Wolwêzen

Openbaar en wijze van belang:
Openbaar belang:
De gemeenten: Achtkarspelen, Dantumadiel, Noardeast-Fryslân en Tytstjerksteradiel en de provincie Fryslân hebben besloten om samen te werken in de regio Noordoost Fryslân op het gebied van het regionale doelgroepenvervoer en openbaar vervoer, dit om de leefbaarheid in de regio Noord Oost Fryslân te behouden. Daarvoor hebben zij besloten de gemeenschappelijke regeling Bedrijfsvoeringsorganisatie Mobiliteitsbureau Noordoost Fryslân te treffen.

Wijze van belang:
•    Bestuurlijk belang: 
-    De deelnemende gemeenten en provincie nemen het in de begroting van het mobiliteitsbureau Noordoost Fryslân voor hen geraamde bedrag voor hun gemeente respectievelijk provincie op in hun begroting.
-    Opheffing
De regeling wordt opgeheven wanneer de colleges van twee derde van de deelnemers daartoe besluiten.
Het liquidatieplan voorziet in de verplichting van het bestuur van de deelnemende gemeenten en provincie tot het bijdragen in de financiële gevolgen van de beëindiging.

•    Financieel belang:
-    Artikel 19 GR Bedrijfsvoeringsorganisatie Mobiliteitsburo NOF 
-    Variabele vervoerskosten op basis van gebruik vertaald in gebruikseenheden;
-    Vaste kosten op basis van aantal leerlingen voor regiekosten op het routevervoer en aantal ritten voor de regiekosten van het vraagafhankelijke vervoer;
-    Vaste kosten van het mobiliteitsbureau voor de deelnemende gemeenten op basis van het aantal inwoners

Financieel belang:

Omvang financieel resultaat: Begroting 2025: 0

Risico’s (kwantificeerbaar of niet-kwantificeerbaar): -

Juridische status: Gemeenschappelijke regeling met openbaar lichaam

Programma’s: 4 Wurk, Bedriuw en Rekreaasje

Openbaar en wijze van belang:
Openbaar belang:
De Marrekrite behartigt binnen de opgedragen taken de gemeenschappelijke belangen van de colleges, met als doel een evenwichtige en gecoördineerde ontwikkeling van de recreatie in de provincie Fryslân, rekening houdende met de belangen van natuur en landschap. 
De Marrekrite heeft als taak ter behartiging van het openbaar belang:
•    Het bevorderen van waterrecreatie
•    Het bevorderen van landrecreatie
•    Advisering en ontwikkeling (water- en landrecreatie)

Wijze van belang:
•    Bestuurlijk belang: 
-     Het colleges van Gedeputeerde staten en de colleges van burgemeester en wethouders van de gemeenten wijzen elk één lid en tenminste één plaatsvervangend lid aan van het algemeen bestuur. De aanwijzing vindt zo spoedig mogelijk plaats.
-     Het dagelijks bestuur bestaat uit de voorzitter en vijf andere leden, door en uit het algemeen bestuur aan te wijzen.

•    Financieel belang:
-    De geldmiddelen van De Marrekrite worden gevormd door de bijdragen van de colleges en subsidies, schenkingen en overige bijdragen en inkomsten.
-    Voor zover de kosten van De Marrekrite niet worden gedekt door subsidies, schenkingen en overige bijdragen en inkomsten wordt hierin als volgt voorzien: gedeputeerde staten: 45%; colleges van burgemeester en wethouders gezamenlijk: 55%.
-    Het algemeen bestuur stelt de verdeelsleutel vast, op grond waarvan de gezamenlijke bijdrage van de colleges over afzonderlijke gemeenten wordt omgeslagen.
-    De nieuwe bijdrageregeling zal vanaf de begroting 2023 van toepassing zijn. De nieuwe parameters zijn:
•    Domein water: Inwoners: 30%; Meters “steigers”: 40%; Meters “damwand”: 30%
•    Domein land: Inwoners: 30%; Kilometers fietsnetwerk: 40%; Kilometers Wandelnetwerk: 30%
•    Indexatie van 2%.

Financieel belang:

Omvang financieel resultaat: Begroting 2025, x € 1.000: -/- 37

Risico’s (kwantificeerbaar of niet-kwantificeerbaar): -

Juridische status: Besloten vennootschap

Programma’s: Algemiene dekkingsmiddels, Overhead, Heffing VPB en Onvoorzien

Openbaar en wijze van belang:
Openbaar belang:
De regionale economische ontwikkeling en de werkgelegenheid in de haven.

Wijze van belang:
•    Bestuurlijk belang: 
Bezit van aandelen, op grond waarvan de gemeente stemrecht heeft.

•    Financieel belang:
De gemeente Noardeast-Fryslân (voormalige gemeente Dongeradeel) bezit een groot deel van de aandelen (45%) in de Exploitatiemaatschappij Havencomplex Lauwersoog, maar is niet aansprakelijk voor de ontstane tekorten. De waarde van het totale aandelenkapitaal is € 18.151.

Financieel belang:

Omvang financieel resultaat jaarrekening: Jaarrekening 2023, x € 1.000: 78

Risico’s (kwantificeerbaar of niet-kwantificeerbaar): -

Juridische status: Naamloze vennootschap

Programma’s: Algemiene dekkingsmiddels, Overhead, Heffing VPB en Onvoorzien

Openbaar en wijze van belang:
Openbaar belang:
Stedin is een netbeheerder die elektriciteits- en gasnetten aanlegt, beheert en toekomstbestendig maakt. Stedin faciliteert de energiemarkt.

Wijze van belang:
•    Bestuurlijk belang: 
Bezit van aandelen, op grond waarvan de gemeente stemrecht heeft.

•    Financieel belang:De gemeente heeft in totaal 26.870 gewone aandelen en 4.273 preferente aandelen. Vanwege de gemeentelijke fusie zijn deze aandelen per 1-1-2019 overgenomen van de voormalige gemeenten Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland c.a.

De waarde van één aandeel is € 100 conform de jaarrekening 2023 van de Stedin Groep. Het totaal aantal geplaatste en volgestorte aandelen is 6.058.800 (pagina 183 van het jaarverslag van Stedin Groep).

Financieel belang:

Omvang financieel resultaat: Jaarrekening 2023, x € 1.000: 170.000

Risico’s (kwantificeerbaar of niet-kwantificeerbaar): -

Ontwikkelingen: In de afgelopen periode zijn veel acties geweest om ervoor te zorgen dat Stedin over voldoende kapitaal beschikt voor de noodzakelijke investeringen in betrouwbare netten en de energietransitie. In 2021 hebben de aandeelhouders gezamenlijk € 200 miljoen gestort. In 2023 is de Staat als medeaandeelhouder toegetreden, met een kapitaalinjectie van € 500 miljoen. In 2024 zijn ook de provincies Utrecht en Zeeland aandeelhouder geworden, en nog 7 Utrechtse en 12 Zeeuwse gemeenten. Door de toetreding van andere partijen is de relatieve aandelenbelang iets gedaald. Dit past in het streven naar een evenwichtig aandeelhouderschap.

Juridische status: Naamloze vennootschap

Programma’s: Algemiene dekkingsmiddels, Overhead, Heffing VPB en Onvoorzien

Openbaar en wijze van belang:
Openbaar belang:
Uitvoeren van de wettelijke taak huishoudelijk en bedrijfsafval te verwerken op basis van contractafspraken met de gemeente. Doelstelling is dit op een doelmatige, milieu hygiënisch verantwoorde manier te doen en preventie en hergebruik van afval actief te bevorderen.

Wijze van belang:
•    Bestuurlijk belang: 
Stemrecht op basis van aandelen. De N.V. heeft 3.001 gewone aandelen A met een waarde van € 450 per stuk en 840 gewone aandelen B. Van de 3001 aandelen A zijn er 3.000 aandelen in bezit van de Friese gemeenten. Eén aandeel A is in handen van de GR OLAF en 840 aandelen B zijn in handen van gemeenten buiten Friesland.

•    Financieel belang:
De gemeente Noardeast-Fryslân (DFK) is op twee manieren betrokken bij Omrin, als aandeelhouder en als klant/leverancier van afval. Het aandeel staat op de balans per 31-12-2023 met de historische aanschafwaarde van € 74.874.

Financieel belang:

Omvang financieel resultaat: Jaarrekening 2023 x € 1000: 10.322

Risico’s (kwantificeerbaar of niet-kwantificeerbaar): -

Juridische status: Naamloze vennootschap

Programma’s: Algemiene dekkingsmiddels, Overhead, Heffing VPB en Onvoorzien

Openbaar en wijze van belang:
Openbaar belang:
Efficiënt betalingsverkeer van gemeenten.

Wijze van belang:
•    Bestuurlijk belang: 
Stemrecht op basis van aandelen.

•    Financieel belang:
De gemeente Noardeast-Fryslân bezit een groot aantal aandelen, met een totale waarde per 31-12-2023 van € 286.040.

Financieel belang:

Omvang financieel resultaat: Jaarrekening 2023 x € 1.000: 254.000

Risico’s (kwantificeerbaar of niet-kwantificeerbaar): -

Juridische status: Coöperatie

Programma’s: 6 Iepenbare Romte

Openbaar en wijze van belang:
Openbaar belang:
Het inkopen van energie (Energie-Diensten) ten behoeve van de deelnemende gemeenten in Fryslân en datgene wat daarmee verband houdt. Het beheer en onderhoud van openbare verlichting (OVL-diensten) en van laadinfrastructuur voor elektrische vervoersmiddelen (Laadinfra-Diensten) ten behoeve van de deelnemende gemeenten in Fryslân. 

Wijze van belang:
•    Bestuurlijk belang: 
De gemeente Noardeast-Fryslân is een gewoon lid van deze vereniging en heeft stemrecht.
De gemeente heeft de plicht om de diensten van de coöperatie af te nemen. Hiervoor moet een overeenkomst worden afgesloten.

•    Financieel belang:
De leden van de coöperatie delen in de winst en het verlies van de coöperatie naar rato van de door hen in het betreffende boekjaar afgenomen OVL-Diensten, Energie-Diensten en Laadinfra-Diensten. Deze toekenning heeft plaats bij op door de raad van commissarissen goedgekeurd voorstel van de directie genomen besluit van de algemene ledenvergadering.

Financieel belang:

Omvang financieel resultaat: Jaarrekening 2023, x € 1.000: -/- 237

Risico’s (kwantificeerbaar of niet-kwantificeerbaar): -

Juridische status: Stichting

Programma’s: 5 Wenjen en omjouwing

Openbaar en wijze van belang:
Openbaar belang:
Het in stand houden en beschermen van de monumenten als bedoeld in de monumentenwet. Het werkgebied is de voormalig gemeente Dongeradeel.

Wijze van belang:
•    Bestuurlijk belang: 
-    De voorzitter van het dagelijks bestuur wordt door de raad van de gemeente Noardeast-Fryslân voorgedragen en vervult de functie van voorzitter.
-    Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Noardeast-Fryslân keuren de begroting en jaarrekening goed.
•    Financieel belang:
De voormalige gemeente Dongeradeel, nu gemeente Noardeast-Fryslân, heeft bij de oprichting in 1993 een startkapitaal van € 454 (=1000 gulden) ingebracht.

Financieel belang:

Omvang financieel resultaat jaarrekening: Jaarrekening 2023, € 1.000: 13

Risico’s (kwantificeerbaar of niet-kwantificeerbaar): -

Juridische status: Stichting

Programma’s: 4 Wurk, Bedriuw en Rekreaasje

Openbaar en wijze van belang:
Openbaar belang:
De gemeenten Dantumadiel, Noardeast-Fryslân en Leeuwarderadeel hebben een IJswegencentrale opgericht met als doel het organiseren van schaatstochten in de regio bij voldoende ijsdikte.

Wijze van belang:
•    Bestuurlijk belang: 
Het bestuur bestaat uit 15 leden, 3 afgevaardigden uit elke deelnemende gemeente. Het college van b&w doet een bindende voordracht: één afgevaardigde is de burgemeester,één afgevaardigde is het hoofd gemeentewerken en een derde persoon.

•    Financieel belang:
De gemeenten Dantumadiel, Noardeast-Fryslân en Leeuwarderadeel geven een bijdrage van 0,045 per inwoner.

Financieel belang:

Omvang financieel resultaat jaarrekening: 0

Risico’s (kwantificeerbaar of niet-kwantificeerbaar: -

Juridische status: Vereniging

Programma's: 1 Ynwenner en Bestjoer

Openbaar en wijze van belang:
Openbaar belang:
De Vereniging van Friese Gemeenten behartigt de belangen voor alle 18 Friese gemeenten.

Wijze van belang:
•    Bestuurlijk belang:
Lidmaatschap van de vereniging met stemrecht.

•    Financieel belang: 
-    De leden betalen contributie.
-    De gemeente Noardeast-Fryslân betaald in 2025 € 31.648 contributie

Financieel belang:

Omvang financieel resultaat jaarrekening: geen gegevens

Risico’s (kwantificeerbaar of niet-kwantificeerbaar: -

Juridische status: Vereniging

Programma's: 1 Ynwenner en Bestjoer

Openbaar en wijze van belang:
Openbaar belang:
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten behartigd de belangen voor alle Nederlandse gemeenten.

Wijze van belang:
•    Bestuurlijk belang:
Lidmaatschap van de vereniging met stemrecht, conform de statuten.

•    Financieel belang: 
-    De leden betalen contributie.
-    De gemeente Noardeast-Fryslân betaald in 2025 € 80.661 contributie

Financieel belang:

Omvang financieel resultaat: Jaarrekening 2023, x € 1.000: 3.758

Risico’s (kwantificeerbaar of niet-kwantificeerbaar: -

Juridische status: Vereniging

Programma's: 1 Ynwenner en Bestjoer

Openbaar en wijze van belang:
Openbaar belang:
Deze vereniging treedt op als belangenorganisatie voor alle Waddenzee gemeenten.

Wijze van belang:
•    Bestuurlijk belang:
De gemeente Noardeast-Fryslân is lid van deze vereniging en heeft stemrecht.

•    Financieel belang: 
De gemeente betaalt in 2024  € 73.139 contributie

Financieel belang:

Omvang financieel resultaat: Jaarrekening 2023, x € 1.000: 142

Risico’s (kwantificeerbaar of niet-kwantificeerbaar: -

Tabel 2. Winstneming

In Tabel 3. Specificatie winstneming. is de winstneming op basis van de Percentage of Completion-methode na actualisatie per boekjaar en grondexploitatiecomplex gespecificeerd.

Tabel 3 Specificatie winstneming

De totale winstneming van de grondexploitatiecomplexen tezamen bedraagt na actualisatie € 639.395. In de voorgaande boekjaren is een tussentijdse winst ten bedrage van € 408.162 genomen. Aan het einde van het boekjaar is een tussentijdse winst ten bedrage van € 231.233 genomen.